Hoog bezoek

VPRO Gids, februari 2020

De wervelende documentaire De Reuzen geeft een mooie achtergrond van de mondiale spektakels verzorgd door het Franse straattheatergezelschap Royal de Luxe, dat in augustus 2018 ook Friesland aandeed. 

Dat was wat, op een zonnige augustusdag tijdens een zomer die toch al exceptioneel was. In Leeuwarden kwamen twee Reuzen langs, in kapitalen, om de uitverkiezing tot Culturele Hoofdstad van Europa 2018 luister bij te zetten. Rond een grasveldje aan de rand van het centrum verzamelden zich gaande de uren tienduizenden belangstellenden, overal vandaan, wachtend op het grote wonder. Het wonder van het ontwaken van het meisje dat daar lag te slapen, met een hond op haar schoot.
Meisje? Het ronkende wezen waarvan de borstkas lichtjes op en neer ging, woog achthonderd kilo en was staand vijfenhalve meter hoog. Maar dat was voor later, in rust had ze ‘slechts’ de maat van een busje.
Het gonsde in de straten, de hele stad leek in de ban van het hoge, of beter: grote bezoek. Aan de komst van de Reuzen waren weken van repetities voorafgegaan, vluchtheuvels werden verwijderd, lantaarnpalen omgedraaid. Alles om gedurende drie dagen een zo voorspoedig mogelijke doorgang mogelijk te maken voor het meisje, haar hond en haar vader. Hond Xolo – drie meter groot; vader de duiker – elf meter hoog en drieduizend kilo zwaar. Op speciale plattegronden stond wie wanneer waar zou zijn, zodat het publiek zich kon spreiden en iedereen iets van het spektakel mee zou kunnen maken.

En toen. Toen nam er een man plaats in een kraanwagen. Toen kwamen er in roodfluwelen livreien geklede lakeien in het gelid aanlopen die vervolgens als lilliputters hun posities innamen bij talloze touwen, knoppen en hendels. En toen begon het meisje langzaam, heel langzaam te bewegen, knipperde met haar gigantische ogen voorzien van lange, lange wimpers, keek eens rustig om zich heen naar wie daar zoal stond, rekte zich uit en ging staan.
Hoeveel tijd er was verstreken van lig tot stand; geen idee. De magie van dit straattheater zonder weerga en de zorgvuldig uitgevoerde rituelen zetten de klokken stil. Jong en oud liet zich betoveren door wat er gebeurde, er vloeide menige traan, applaus zwol aan, het leek alsof behalve de hitte ook een gevoel van geluk alom aanwezig was.
Het meisje had haar witte slobkousen weer aangetrokken gekregen, haar hond stond hijgend en kwispelend naast haar klaar, de wandeling kon beginnen: een van de etappes in de drie dagen durende zoektocht van een vader en dochter naar elkaar, in een voorstelling op maat gemaakt voor de Friese hoofdstad. Wie erbij was, zal het vermoedelijk nooit vergeten.

Droomwereld
In Het uur van de wolf is Royal de Luxe te zien (vertaald als De Reuzen), een wervelende documentaire waarvoor regisseur Jean-Michel Carré gedurende vier jaar het gelijknamige Franse straattheatergezelschap dat sinds 1979 bestaat, volgde. Hij ging mee naar Liverpool, Montreal en Le Havre, filmde in de werkplaatsen en op de oefenterreinen in thuishaven Nantes en sprak ettelijke medewerkers. Van de flamboyante oprichter Jean-Luc Courcoult tot de kostuumontwerpster, van de specialist in de ogen en ademhaling van de Reuzen tot het hoofd pyrotechnische effecten, van technici tot uitvinders en performers. Een bonte verzameling lieden, zowel wat betreft achtergrond als leeftijd. Wat hen verbindt, behalve het ongewone, circusachtige bestaan dat ze leiden, is een collectieve liefde voor wat ze samen creëren.

Inmiddels heeft Royal de Luxe in vele landen wereldwijd naar schatting twintig miljoen mensen met zijn kunsten verrijkt. Onder andere Zwitserland, Mexico, Duitsland, België, Ierland, Australië, IJsland, Chili, Spanje en Portugal verwelkomden de afgelopen decennia de Reuzen. Die bestaan in verschillende gedaanten waarvan er steeds per locatie een paar worden uitgekozen voor het vertellen van een verhaal dat specifiek met die plek te maken heeft. Zo verwees de titel van het schouwspel in Leeuwarden, ‘Grote schaats in het ijs’, naar de Elfstedentochten.
Ook worden er altijd ter plaatse extra medewerkers geworven, bijvoorbeeld voor het besturen van hijskranen, om de ongewone visite in allerlei gelederen te laten doorsijpelen. Allemaal onderdeel van de gedetailleerde inspanningen om voor een dag of wat de dagelijkse realiteit te overstijgen en gezamenlijk een droomwereld te kunnen betreden in een voor even stilgevallen stad.

De reacties op de aanwezigheid van de Reuzen – hun schrijden door de straten, hun ogen die naar binnen gluren door de ramen van de bovenste verdiepingen van gebouwen, hun tevoorschijn komen vanuit het water of hun uiteindelijke vertrek, al dan niet in rookwolken gehuld – zijn overal gelijk: ontzag, bewondering, verwondering, ontroering. Het schouwspel van hoe de figuren tot beweging worden aangezet, door de acrobatische toeren van de lakeien en de ingenieuze constructies waarmee zij zich verplaatsen, is op zich al fantastisch. Groots wordt het wanneer de Reuzen werkelijk eigen wezens lijken te worden en nieuwsgierig om zich heen kijken, contact zoekend met het publiek.

Achtbaan
Ideeënman Courcoult, die graag in bad mag stappen voor het verzinnen van nieuwe (on)mogelijkheden, heeft net zoveel dynamiek en vuur als zijn creaties, blijkt uit opnamen gemaakt tijdens vergaderingen en in discussies met de plaatselijke ambtenarij. Samenwerking met hem is als een ritje in de achtbaan, vertelt een van de regisseuses. ‘Soms vlieg je, soms stort je neer.’ Misschien kan zoiets waanzinnigs als dit ook alleen komen van iemand met, laten we zeggen, een zeker temperament.
De ruim vierhonderdduizend mensen die de sensatie van de Reuzen in Leeuwarden meemaakten, mogen zich gelukkig prijzen. Überhaupt, en ook omdat Royal de Luxe zich sindsdien voorlopig op kleinere vertoningen richt. Ondertussen liggen het meisje, Xolo en de duiker ergens te slapen, misschien wel dromend van nieuwe avonturen, wie weet waar.